Ako si Sandra, 31.
At ang pinakamalaking pagkakamali ko sa buhay ay ang umasa.
May asawa ako — si Leo, isang sundalo.
Mabait, tapat, haligi ng buhay ko.
Noong kinasal kami, sinabi niya:
“Kahit anong mangyari, uuwi ako para sa’yo.”
Pero sa digmaan, hindi lahat ng pangako ay natutupad.
ANG ARAW NA BUMAGSAK ANG BUHAY KO
Isang hapon, kumatok ang dalawang sundalong naka-uniporme sa pintuan namin.
Alam ko na ang ibig sabihin nun.
Narinig ko sa libing ng mga asawa ng sundalo:
“Kapag dalawang uniform ang kumatok,
may iiyak na asawa.”
Sabi nila,
na-ambush daw ang grupo nila.
At si Leo… kasama sa mga namatay.
Nalaglag ako sa sahig.
Hindi ko na maramdaman ang mga binti ko.
Ang huling natandaan ko bago ako mawalan ng malay ay ang sigaw ko:
“LEO, HUWAG MO AKONG IIWAN!”
Lumipas ang isang taon ng pag-iyak, pagkalugmok, at pagkalugmog pa lalo.
Hindi ko alam kung paano mabubuo ulit ang buhay ko.
Pero unti-unti akong bumangon…
tinanggap ang pait…
at sinubukang mabuhay muli.
ANG ARAW NA MULI AKONG NABUHAY… AT MULING NAMATAY
Ilang taon ang lumipas,
nakaya ko nang ngumiti kahit konti.
Hanggang isang gabi…
may kumatok sa pinto.
Pagbukas ko —
halos tumigil ang puso ko.
Si Leo.
Buhay.
Nasa harap ko.
May suot na parehong ngiti…
pero may ibang lungkot sa mata.
At sa isang bisig niya…
may batang mga 3 taong gulang.
Sa likod niya…
may babaeng naka-military jacket.
“San…” mahina niyang tawag sa akin.
At ako?
Hindi makapagsalita.
Hindi makahinga.
Hindi makagalaw.
ANG KATOTOHANAN NA WALANG AWA KUNG SUMAKSAK
Ayon sa kanya:
Hindi daw sila napatay.
Nakidnap sila ng armadong grupo.
Ilang taon silang bilanggo.
At ang babaeng kasama niya?
Kasamahan niyang sundalo.
Nagkaproteksyonan sa kalaban.
Nagka- relasyon.
At ang batang karga niya…
anak niya.
Parang may kumupas sa buong paligid.
Parang ako na lang ang naiwan sa mundong gumuho.
Lumapit si Leo:
“Sandra… patawarin mo ako.
Hindi ko sinadya. Hindi ko ginusto.”
Pero ang luha ko —
bumagsak nang hindi ko napigilan.
“Ginusto mo man o hindi…
nangyari na.”
ANG PINAKAMABIGAT NA TANONG NG PUSO KO
Tinanong niya ako:
“Pwede ba kitang makasama ulit?
Kaya mo bang tanggapin kami?”
Hindi ko kayang sumagot.
Hindi ko alam kung may boses pa ako.
Mahigpit ang hawak ko sa dibdib ko —
dahil baka lumabas ang puso kong durog na.
Sa wakas, nagawa kong magsalita:
“Leo… minahal kita ng buong pagkatao ko.
Iniyakan ko ang pagkamatay mo araw-araw.
Nabuhay ako ulit dahil sa alaala mo.
Pero…
ibang tao na ang umuwi sa pinto ko.”
At sa unang beses sa buhay ko,
ako ang lumakad palayo habang naririnig ko siyang umiiyak.
ANG PAG-IBIG NA HINDI NAMAMATAY — PERO KAILANGAN NANG PAKAWALAN
Hindi ko kayang magalit nang tuluyan.
Hindi ko kayang kalimutan siya.
Pero natutunan ko:
May pag-ibig na kahit gaano kalalim…
hindi na pwedeng ituloy.
At minsan…
ang pinakamahirap gawin ay ang piliing iligtas ang sarili mo.
Kaya binitawan ko siya.
Hindi dahil hindi ko na siya mahal…
kundi dahil deserve ko ring mahalin nang buo, hindi nang tira-tira.
ARAL NG KWENTO
May mga pag-ibig na hindi tinatapos ng kamatayan…
pero winawasak ng buhay.
