Isang umaga, tila may iniisip siya. Hindi makatingin ng diretso, hindi makakain. “Elena, may problema ba?” tanong ko.
Umiling siya. Ngunit lumipas ang mga araw, naramdaman kong lumalayo siya. Hindi na siya ganoon ka lambing, hindi na rin ganoon ka masaya. Hanggang sa dumating ang gabi ng kanyang pag-amin.
“Ramon…” nanginginig ang kanyang tinig, “may nakilala akong iba.”
Parang gumuho ang mundo ko. Ang babaeng minahal ko at nagpatunay na karapat-dapat ako sa pagmamahal—iniiwan ako.
“Dahil ba… sa akin? Dahil ba sa kapansanan ko?” halos hindi ko maibulalas.
Umiyak siya. “Hindi, Ramon. Hindi ikaw. Ako ang mahina. Ako ang may kasalanan.”
Ngunit anuman ang paliwanag, sira na ang tiwala ko. Ang lahat ng pinanghawakan ko, naglaho.
—
Matagal akong nagkulong. Hindi lumalabas, hindi humaharap sa tao. Ngunit isang araw sa parke, may lumapit na batang nasa wheelchair din. “Kuya, ang ganda ng drawing mo,” sabi niya habang nakatingin sa sketchpad ko.
Napangiti ako sa unang pagkakataon matapos ang matagal na panahon. “Gusto mo bang turuan kita?” tanong ko. Tumango siya, at doon nagsimula ang bago kong yugto.
Araw-araw siyang bumabalik kasama ang kanyang ina. Nalaman kong ang pangalan ng bata ay Luis, at may cerebral palsy siya. Ang ina niya, si Maya, palaging may dalang ngiti at respeto.
“Ramon,” sabi ni Maya minsang iniabot ko ang mga guhit ni Luis, “hindi mo alam kung gaano kalaking tulong ang ginagawa mo. Lagi niyang sinasabi, ‘Mama, kaya ko rin! Katulad ni Kuya Ramon!’”
Doon ko napagtanto—ang pag-ibig ay hindi palaging manatili sa anyo na inaasahan mo. Minsan, mawawala ito para ipakita sa iyo ang mas malalim na dahilan ng iyong buhay.
—
Isang taon ang lumipas.
Ang pagkakaibigan namin ni Maya ay unti-unting nahubog sa pagmamahalan. Hanggang sa dumating ang araw ng aming kasal.
Naka-itim akong suit at may hawak na saklay. Nakatayo ako sa harap ng altar, nanginginig at hindi dahil sa kaba kundi dahil sa saya. Sa pagbukas ng pinto ng simbahan, bumungad si Maya, nakasuot ng puting bestida, kasama si Luis na siyang naghatid sa kanya, hawak-hawak ang bulaklak at nakasakay sa kanyang wheelchair.
Lahat ng tao sa simbahan ay napaiyak. Hindi ito simpleng kasal—ito’y kasal na nagpatunay na ang kapansanan o pagkukulang ay hindi kailanman makakahadlang sa tunay na pag-ibig at pamilya.
Pagdating nila sa harap, yumakap agad si Luis sa akin. “Papa Ramon,” mahina niyang bulong, “salamat kasi tinanggap mo kami ni Mama.”
Hindi ko napigilang lumuha. Pinahid ko ang kanyang pisngi at niyakap siya ng mahigpit. “Hindi ko kayo tinanggap, Luis… minahal ko kayo mula sa simula.”
Nang isinuot ko ang singsing kay Maya, naramdaman kong lahat ng sakit na naranasan ko noon ay may dahilan pala. At ang dahilan ay nasa harap ko—si Maya at si Luis—ang bagong buhay ko, ang bagong pamilya ko.
—
Habang pinapalakpakan kami at binabati, tumingin ako sa langit. “Salamat, Diyos ko. Akala ko noon, lahat ng mahalaga sa akin ay nawala. Pero ngayon alam ko na… minsan kailangang masaktan upang matutong magmahal nang higit pa.”
At oo, umiyak ako—pero ngayon, luha ng pasasalamat at kagalakan.
