Ilang beses mo na bang naramdaman na may hindi pagkakaintindihan, may tensyon sa hangin, pero walang sinumang nagsasalita nang diretso?
Parang may invisible na pader, isanghindi nakikitang hadlang na humaharang sa pagitan ng totoong damdamin at mga salitang sinasabi. Kung oo, hindi ka nag-iisa.
At marahil, ang pader na iyonay hindi gawa sa pag-aalinlangan, kundi sa isang bagay na mas malalim, mas nakaugat sa ating pagkatao: ang ating kultura mismo.
Magandang araw po sa inyong lahat, atmaligayang pagdating sa aming munting espasyo ng mga kuwentong nakalimutan, kung saan sinisiyasat natin ang mga pinakamalalim na ugat ng ating pag-iral.
Ngayon, susuriin natin ang mga kultural na pamantayan na malaki ang impluwensya sa paraan natin ng pagharap—o kadalasan, pag-iwas—sa mga salungatan. Tatalakayin natin kung paano hinuhubog ng mga konseptong tulad ng hiya, amor propio, at paggalang sa hirarkiya ang bawat galaw, bawat salita, at magingang bawat katahimikan.
At tiniyak ko sa inyo, pagkatapos ng kuwentong ito, hinding-hindi na magiging pareho ang inyong pagtingin sa mga maliliit na kilos, sa mga ipinahihiwatig na mensahe, at sa mga hindi direktang pag-uusap na bumubuo sa ating pang-araw-araw na buhay.
Kung kayo ay sabik na matuklasan ang mga sikretong ugat ng ating mga gawi, at kung paano hinuhubog ng nakaraan ang kasalukuyan, mag-subscribe na po kayo at samahan kami sa bawat paglalakbay na sumisisid sa puso ngating kultura.
Kaya, handa na ba kayong sumama sa amin sa isang paglalakbay patungo sa isang pamilya, kung saan ang mga pader na ito ay mas matingkad kaysa sa inaakala natin? Simulan na natin ang ating kuwento.
Sa isang bahagi ng probinsya ng Laguna, sa loob ng isang tahanang may edad na, halos kasintaas ng mga puno ng mangga sabakuran, madalas magtipon ang pamilya ni Aling Nena tuwing Linggo. Ang amoy ng sariwang nilutong adobo ay humahalo sa halimuyak ng lumang kahoy atmga sariwang bulaklak na nakalagay sa mesa, lumilikha ng isang pakiramdam ng mainit na pagtanggap at pamilyar na ginhawa.
Si Aling Nena, na may puting buhok namaayos na nakapusod, nakasuot ng simpleng blusa at saya, ay kalmado at mahinahong naghahanda ng kape para sa lahat. Sa kanyang labi ay mayroong laging mahinahong ngiti, ngunit ang kanyang mga mata, matatalas at mapagmasid, ay tila nakikita ang higit pa sa nakikita ng karamihan. Nagsisilbing gulugod siya ng pamilya, isang tahimik na tagapagtanggol ng kapayapaan at ng mga tradisyon na pinanghahawakan nila nang matagal na panahon.
Sa kabilang dako, naroon si Carlo,ang kanyang pamangkin, isang abogadong nasa kanyang 30s. Siya ay nakasuot ng business casual, na tila galing sa isang mahalagang pagpupulong, may maayos na tindig, atmadalas ay malalim ang iniisip, paminsan-minsan ay may pag-aalala sa kanyang mukha. Mas sanay si Carlo sa direktang pag-uusap sa kanyang propesyon, ngunit sa loob ng mga pader ng tahanang ito, alam niyang ang mga patakaran ng komunikasyon ay iba.
Noong hapong iyon, habang nagkakape ang lahat sa sala, lumabas ang usapin tungkol sa lumang lupain sa likod ng bahay. Si Tiyo Ben, ang nakatatandang kapatid ni Aling Nena, isang lalaking may boses na may awtoridad at paggalang, ay nagpanukala ng isangplanong ibenta ang bahagi ng lupa upang pondohan ang pagpapagawa ng bagong *carport* at isang ‘modernong’ hardin na may mga sementadong pathway. Ang kanyang tinig ay matatag, puno ng kumpiyansa, at halos wala nang patid.
Sa loob ni Carlo, sumisikip ang dibdib. Alam niyang ang planong iyon ay hindi praktikal. Bukod sa nawawalaang natural na ganda ng lugar, ayon sa kanyang pagtatasa, ang lupaing iyon ay may malaking potensyal para sa isang sustainable na proyekto na mas makakapagbigay ng benepisyo sa buongpamilya sa pangmatagalan. Ngunit paano niya sasabihin ito nang hindi nilalapastangan ang desisyon ng nakatatanda?
Ang ideya ng pagkokontra kay Tiyo Ben nang direktaay nagdulot ng isang matinding *hiya* kay Carlo. Ang *hiya* ay hindi lamang kahihiyan; ito ay isang pakiramdam ng labis na pagkabagabag, isang paglabag sa inaasahang pag-uugali na magdudulot ng hindi lamang sa sarili, kundi pati na rin sa buong pamilya. Ang pagtayo at pagsalungat sa isang taong may edad at awtoridad, lalona sa harap ng iba pang kamag-anak, ay halos hindi maisip. Pakiramdam niya, parang sumasampal siya sa kanyang Tiyo.
Nakita ni Aling Nena ang pagbabago sa mukha ni Carlo—ang bahagyang pagkunot ng kanyang noo, ang paghigpit ng kanyang hawak sa tasa ng kape. Alam niyang mayroon itong sasabihin, ngunit alam din niya ang bigatng *paggalang sa hirarkiya* na pumipigil sa kanya. Sa kultura nila, ang mga matatanda ay may likas na karapatan sa paggalang, at ang kanilang mga desisyon ay bihirang direktang kwestyunin, lalo na sa harap ng lahat.
Sa halip na direktang magtanong o magbigay ng opinyon, pinili ni Carlo ang isang mas hindi direktang paraan. “Tiyo, napakagandang ideya po niyan,” simula niya nang mahinahon, “pero siguro po, kung maaari, pag-aralan muna natin nang kaunti pa ang *soil composition*doon, bago po natin tuluyang sementuhin. Baka may magandang halaman po tayong pwedeng itanim na mas babagay sa lupa at mas makapagpapaganda ng halaga ng ating ari-arian?”
Ang kanyang tugon ay maingat na binalutan ng papuri at pahiwatig. Hindi niya direktang sinabi na “hindi maganda ang ideya mo,” kundi inanyayahan niya angisang “masusing pag-aaral.” Inaasahan niyang kukunin ni Tiyo Ben ang pahiwatig, na ito ay isang paraan upang magkaroon ng pangalawang pag-iisip nang hindi nasasaktan ang kanyang *amor propio*.
*Amor propio*, ang pagpapahalaga sa sariling dignidad at dangal, ay isang maselan na aspeto ng kulturang Pilipino. Ang pagkontra sa isang nakatatanda, gaano man ito katuwid, ay maaaring ituring na personal na atake, na magdudulot ng matinding kahihiyan sa taong kinontra. Hindi lamang ito tungkol sa pagiging tamao mali; ito ay tungkol sa pagpapanatili ng mukha, ng dangal, ng relasyon, na mas mahalaga kaysa sa anumang argumento.
Ngunit si Tiyo Ben ay matigas. Sa kanyang isip, ang kanyang ideya ay pinag-isipan nang mabuti, at ang anumang pag-aalinlangan ay tila isang pagdududa sa kanyang kakayahan. Ngumiti siya nang bahagya, ngunitang kanyang mga mata ay nanigas, at ang kanyang boses ay naging bahagyang mas matalim. “Huwag kang mag-alala, Carlo,” sagot niya, “naipa-test ko na iyan noon.Ang importante ay maging malinis at presentable ang harapan. Ang mga halaman ay magulo. Mas moderno kung sementado.”
Napabuntong-hininga nang palihim si Carlo. Wala siyang magawa. Ang pader ng *paggalang* at ang takot na masira ang *amor propio* ng kanyang Tiyo ay masyadong mataas. Sa labas, nanatili ang kapayapaan sa silid. Nagpatuloy ang pag-uusap tungkol sa iba pang pamilyar na usapin, ngunit sa ilalim ng lahat, ang hindi nalutas na tensyon ay nanatili, isang tahimik na aninosa ilalim ng ilaw ng tanghali.
Naramdaman ni Aling Nena ang bigat ng katahimikan na iyon. Ang kanyang ngiti ay nanatili, ngunit ang kanyang mga mata ay bahagyang kumintab sa isang pag-unawa. Alam niyang ang desisyon ay hindi mababago nang direkta, at ang anumang pagpilit ay magdudulot lamang ng mas malalim na sugat sa mgarelasyon. Sa kanyang pag-iisip, mayroong mga labanan na mas mabuting hindi labanan, hindi upang sumuko, kundi upang mapangalagaan ang mas malaking kapayapaan ng pamilya.At doon, sa pagitan ng mga salita at ng mga hindi binibigkas, naganap ang tunay na ‘conflict resolution’ para sa araw na iyon—hindi sa pamamagitan ng direktang komprontasyon, kundi sa pamamagitan ng pag-iwas, pagpapahiwatig, at ang tahimik na pagtanggap sa mga kultural na agos na mas malakas kaysa sa anumang indibidwal na kagustuhan.
Ang kuwento ni Aling Nena at Carlo ay isang maliit na sulyap lamang sa malawak at masalimuot na tapiserya ng mga kultural na pamantayan. Ipinapakita nito kung paano ang *hiya*, *amor propio*, at *paggalang sa hirarkiya* ay hindi lamang mga salita, kundi mga puwersa na humuhubog sa ating mga interaksyon, nagdidikta kung paano natin nilulutas—o hindi nilulutas—ang mga isyu sa pamilya, sa trabaho, at sa komunidad.
Sana ay nagustuhan ninyo ang aming paglalakbay sa mga malalim na impluwensya ng ating kultura. Ang mga norm na ito ay hindi lamang lumang gawi; ang mga ito ay buhay at patuloy na humuhubog sa kung sino tayo bilang isang mamamayan.
Kung nais ninyong tuklasin pa ang mas marami pang mga kuwentong nagtatago sa likod ng ating kasaysayan at lipunan, at kungpaano hinuhubog ng mga ito ang ating pag-iral, huwag kalimutang mag-subscribe sa aming channel. Malaki ang pasasalamat namin sa inyong pagiging bahagi ng aming komunidad.Hanggang sa susunod na kuwento, mag-ingat po kayong lahat.
